یاداشت های من:دلایل اصلی فرونشست زمین در دشت ورامین چیست؟و راهکارهای آن کدام است؟

مقدمه:

دشت ورامین که یک منطقه حاصل خیز کشاورزی در جنوب شرق استان تهران است با مشکلات زیست محیطی بسیاری دست و پنجه نرم میکند که از مهم ترین آنها فرو نشست زمین می باشد.

فرونشست زمین دردشت ورامین ( که شامل ، ورامین ، قرچک ، پیشوا ، جواد آباد و پاکدشت است) یک چالش‌ جدی زیست‌محیطی و اجتماعی به شمار می آید که عواقب جبران‌ناپذیری را به دنبال دارد.

عوامل فرو نشت زمین در دشت ورامین:

برداشت بی رویه از آب های زیر زمینی: در  دشت ورامین  تعداد زیادی  دامداری ، مرغ داری ،  باغ ،  کارخانه و زمین کشاورزی وجود دارد که تعداد قابل توجهی از آنها  به وسیله چاه ( مجاز یا غیر مجاز )  مصرف آب خود را تامین می‌کنند این رویه که از ده‌ها قبل ادامه داشته و هم اکنون صدمات خود را نشان داده باعث کاهش سطح آب زیرزمینی و در نتیجه فشرده شدن لایه‌های آبرفتی و نشست زمین شده است .
خشکسالی‌های پی در پی: متاسفانه به دلیل تغییرات اقلیمی  سال‌هاست که شاهد کاهش بارندگی و افزایش دوره‌های خشکسالی در این منطقه هستیم ، این عامل باعث شده که ورودی آب به سفره‌های آب زیرزمینی  کاهش چشمگیری داشته باشد و فروشست زمین را تشدید کند.
کاهش نفوذ پذیری خاک:  عوامل مختلفی همانند فرسایش خاک، گسترش کویر، پوشش گیاهی ضعیف، افزایش جمعیت و ساخت و سازهای بی‌رویه   باعث کاهش نفوذ پذیری خاک و در نتیجه کاهش ذخیره آب در سفره‌های زیرزمینی شده است  جمعیت دشت ورامین به دلیل ساختن  شهرک‌های صنعتی غول پیکر  افزایش بسیاری داشته ،  و تنها یکی از صدمات مهم این افزایش جمعیت  کاهش نفوذ پذیری خاک بوده است.
کشاورزی سنتی: در کشاورزی سنتی حجم قابل توجهی آب مصرف می‌شود و  این فشار بیشتری بر   منابع آب‌های زیرزمینی وارد می‌کند ، باید پذیرفت که با وجود گسترش مشکلات محیط زیستی دیگر چاره ای نیست و باید  در ایران و دشت ورامین  کشاورزی مدرن جای کشاورزی سنتی را بگیرد.

  عواقب فرونشست زمین در دشت ورامین:

خسارت به زیرساخت‌ها: فرونشست زمین باعث تخریب جاده‌ها، پل‌ها، ساختمان‌ها و سایر زیرساخت‌ها می‌شود.

تخریب زمین‌های کشاورزی: نشست زمین باعث کاهش حاصلخیزی خاک و از بین رفتن زمین‌های کشاورزی می‌شود.

آلودگی آب‌های زیرزمینی: فرونشست زمین می‌تواند باعث نفوذ آلودگی‌ها به سفره‌های آب زیرزمینی شود.

خطرات زیست‌محیطی: فرونشست زمین می‌تواند باعث تغییر مسیر رودخانه‌ها، ایجاد شکاف‌های زمین و سایر مخاطرات زیست‌محیطی شود.

راهکار های مقابله با فرو نشست زمین در دشت ورامین

  مدیریت صحیح و اصولی از منابع آبی باقیمانده: به وسیله کاهش برداشت آب زیرزمینی ، اصلاح الگوی کشاورزی ،آبیاری مدرن صنعتی ،  شناسایی و مسدود کردن چاه‌های غیر مجاز ، محدود کردن استفاده از چاه‌های مجاز ،  اعمال قوانین سختگیرانه برای حفر چاه‌های جدید ،  احیای پوشش گیاهی ،  و احیای  نفوذ پذیری خاک از جمله مهم‌ترین و بهترین راهکارها برای مدیریت منابع آبی باقیمانده  است.

فرهنگسازی و همکاری کردن با سازمان‌های مردم نهاد و مساجد:اطلاع رسانی دقیق ، شفاف و سازنده  از خطرات جبران ناپذیر  فرونشست زمین   و  همکاری همه جانبه با سازمان‌های مردم نهاد  و مساجد شهرستان  و استفاده از تریبون  نماز جمعه  در ایجاد فرهنگسازی  یک راهکار مهم  برای کاهش صدمات فرونشست زمین است.

سخن پایانی:

هرچند آب رفته را به جوی نمی‌توان برگرداند  اما فرونشست زمین در ورامین یک بحران جدی است  که کاهش صدمات آن نیازمند اقدامات فوری و هماهنگ همه دستگاه‌های مسئول است  باید فرهنگ سازی شود  و مردم  باید از خطرات فرونشست زمین آگاه شوند و باید با  اتخاذ راهکارهای مناسب و مشارکت همه جانبه ، میزان فرونشست سالانه زمین در دشت ورامین را کم و خسارت‌های ناشی از آن را کاهش داد.

____

ابوالقاسم کریمی

شنبه – ۱۳ اَمرداد ۱۴۰۳

ورامین